سوم اسفندماه ، سالروزعملیات خیبر گرامی باد
نام عملیات : عملیات خیـبـر
رمز عملیات : یا رسول الله
هدف عملیات : انهدام نیروهای سپاه سوم عراق، تامین جزایر مجنون شمالی و جنوبی، ادامه تک از جزایر و محور طلائیه به سمت نشوه و الحاق به نیروهایی که از محور زید به دشمن حمله می کردند.
منطقه عملیاتی : شرق رودخانه دجله و داخل هورالهویزه
تلفات دشمن : ۱۶۱۴۰ کشته زخمی
ارگان‌های عمل‌کننده:
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جزایر مجنون و هورالهویزه و ارتش جمهوری اسلامی در پاسگاه زید.
تاریخ آغاز عملیات : ساعت 21:30 روز 3/12/1362
نتایج عملیات : آزاد سازی منطقه ای به وسعت 1000 کیلومتر مربع در هور، 140 کیلومتر مربع در جزایر مجنون (که دارای حوزه‌های نفتی زیرزمینی بود ) و 40 کیلومتر مربع در طلاییه
شرح_عملیات عملیات_خیبر
پس از عملیات رمضان، دو منطقه رملی« فکه» و منطقه آب گرفته« هور» برای نبرد با ماشین جنگی عراق مدنظر قرار گرفت.
به همین دلیل، عملیات والفجر مقدماتی در «فکه» و «خیبر» در هور طرح‌ریزی شده و به اجرا درآمد. طی دوره تعقیب متجاوز که از تیرماه ۶۱ آغاز شده بود، یکی از تدابیر مهم، بدست گرفتن ابتکار عمل بود و بر همین اساس فرماندهان ایرانی در تلاش برای شناسایی نقاط ضعف دشمن برآمدند.
یکی از نتایج این تلاش، شناسایی منطقه هورالهویزه و انتخاب این آبگرفتگی گسترده برای ضربه زدن به قوای دشمن بود. به همین منظور، قرارگاه «نوح۷)») سپاه پاسداران برای انجام نخستین عملیات بزرگ آبی- خاکی ایران تشکیل شد. عملیات «خیبر» با ۲۲۰ گردان سپاه و پاسداران در هورالهویزه و جزایر مجنون و ۶ گردان از ارتش در پاسگاه زید با سازماندهی قرارگاه‌های عملیاتی «نجف» و «کربلا» و پشتیبانی قرارگاه نوح(۷) در ساعت۲۱ و ۳۰ دقیقه روز ۳ اسفندماه ۱۳۶۲ و با رمز «یا رسول الله۹)») آغاز شد.
هور منطقه‌ای همسطح با دریا است. در برخی نقاط سطح آب دو تا سه متر بالاتر از سطح دریا می‌باشد. این گونه مناطق در مسیر رودخانه‌های دائمی و فصلی به وجود می‌آیند. منطقه عملیاتی خیبر در شرق رودخانه «دجله» و درون «هورالعظیم» واقع شده بود و از شمال به «العزیز» و از جنوب به «القرنه»، «طلاییه» و یک محور در «پاسگاه زید» در محدوده‌ای به گستره ۱۰۰ کیلومتر مربع می‌رسید.
در داخل این گستره دو جزیره «مجنون»، دکل‌های فشارقوی برق، دکل‌های تقویتی رادیو و تلویزیون، تأسیسات و کارخانه‌های کاغذسازی و چاه‌های نفت عراق قرار داشت. همچنین در حاشیه دجله حدود پنجاه روستا وجود داشت که در هنگام عملیات خیبر همگی خالی از سکنه غیرنظامی بود. قرار بود که نیروهای عمل کننده با عبور و پیشروی در هور، بصره را از سمت شمال تهدید کنند. البته پیش از در نظر گرفتن و رسیدن به چنین اهدافی، چند عملیات انحرافی و فریب، از جمله تحریرالقدس در بلندی‌های شرقی سد دربندیخان عراق، والفجر ۵ در منطقه کوهستانی چنگوله و والفجر ۶ در منطقه چزابه به اجرا درآمده بود.
سازماندهی رزمی نیروهای عمل کننده ایران در این عملیات شکل تازه‌ای به‌خود گرفت، به این ترتیب که نیروی زمینی ارتش با یگانهای تحت امر خود و با استعداد دو لشکر پیاده، ۲ لشکر زرهی و یک تیپ هوابرد از محور «زید» و نیروهای سپاه‌پاسداران با دو لشکر پیاده و یک تیپ زرهی در همین محور و ۹ لشکر، ۶ تیپ پیاده و ۳ تیپ زرهی از هور و طلاییه در محور اصلی وارد عمل شدند.
علاوه بر این، سپاه در این محور عملیات فریب خود را با ۵ تیپ و یک لشکر به انجام رساند. در مرحله نخست، عملیات به طور همزمان از سراسر محورها آغاز شد و پیشروی با سرعت عمل و غافلگیری دشمن همراه بود. هر چند در محور زید پیشروی چندانی میسر نشد، اما در محور هور که خود به چهار محور فرعی العزیز، القرنه، جزایر مجنون و طلاییه تقسیم می‌شد، بیشتر اهداف حاصل شد.
این پیشروی آن چنان قوی بود که در روز چهارم گروهی از رزمندگان به شهر القرنه پا گذاشتند و مردم شیعه‌نشین با قربانی کردن گوسفند به پیشواز آنان آمدند. در محور شمالی عملیات (العزیز) رزمندگان توانستند خود را به رودخانه دجله رسانده و تردد خودروهای راه بصره- بغداد را قطع کنند. دو جزیره مجنون نیز به راحتی دور خورده و به دست قوای ایرانی افتاد.
از نکات ویژه و برجسته این عملیات پرواز چرخبال‌های ایرانی برفراز دو جزیره مجنون بود. در مرحله دوم محور جزایر مجنون و طلاییه به منظور الحاق و پیشروی به سمت «نشوه» در نظر گرفته شد، اما بنا به عللی پیشروی صورت نگرفت و دشمن به طور گسترده‌ای به استفاده از انواع بمبهای شیمیایی پرداخت. با توجه با این که در این عملیات آبی- خاکی کوتاه‌ترین فاصله از خط مقدم خودی تا خشکی ۱۳ کیلومتر بود، امکان پشتیبانی زمینی و بهره‌گیری از یگان تازه تاسیس شده نیروی دریایی سپاه وجود نداشته و تلاش هوانیروز هم پاسخگوی نیازمندی‌های نیروهای خط شکن و پدافندی نبود و با وجود استفاده عراق از مواد شیمیایی و پاتک‌های فراوان، تنها دو جزیره مجنون حفظ و تثبیت شدند، ضمن آنکه «محمد ابراهیم همت» فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول الله(9) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جریان دفع پاتک دشمن به جزایر مجنون به شهادت رسید.
در مرحله سوم عملیات که بیشتر به منظور دفع فشارهای دشمن به جزایر مجنون جنوبی به اجرا درآمد، طی ۷۲ ساعت پاتک، نیروهای عراق نزدیک به یک میلیون گلوله توپ و خمپاره شلیک کردند که نشان از حساسیت و تمرکز قوای دشمن بر این مناطق بود. در نتیجه سه مرحله عملیات خیبر بیش از ۲۳ یگان دشمن از ۲۰ تا ۱۰۰ درصد متلاشی گردیده و تعداد ۱۶۱۴۰ تن از نیروهای دشمن‌کشته، زخمی و اسیر شدند که در میان اسرا علاوه بر افسران، درجه داران و سربازان جیش‌الشعبی عراق، تعدادی غیرنظامی از کشورهای مصر، سودان، مراکش و سومالی نیز وجود داشتند.
افزون بر این، ۳۳۰ دستگاه تانک و نفربر، ۶ فروند هواپیما، ۹ فروند چرخبال و ۲۰۰ دستگاه خودرو و شمار زیادی از انواع سلاح‌های سبک و سنگین دشمن منهدم گردید. در مجموع این عملیات در منطقه‌ای به وسعت ۱۱۸۰ کیلومتر انجام شد که جزایر مجنون به مساحت ۱۶۰ کیلومتر مربع همراه با ۵۰ حلقه چاه نفت و چندین روستا از جمله مناطق آزادشده در این عملیات می‌باشند.
در میان غنایم به دست آمده از دشمن علاوه بر دستیابی به چاه‌های نفت منطقه با ذخیره میلیون‌ها بشکه نفت، ۴۲ تانک ونفربر زرهی، ۲۵۰ خودرو، ۱۹ عراده توپ صحرایی (دوربرد)، ۳۰ عراده توپ ضدهوایی و ۱۲۰ دستگاه مهندسی به چشم می‌خورد.
در ابتکار شناسایی و برنامه ریزی برای این عملیات می‌توان از شهید حسن باقری قبل از شهادت در شناسایی هور و ادامه آن توسط علی هاشمی نام برد. در این عملیات #حمید_باکری و #تقی_یاغچیان به شهادت رسیدند.
اهداف عملیات_خیبر
هدف از عملیات خیبر عبارت بود از انهدام نیروهای سپاه سوم عراق، تامین جزایر مجنون شمالی و جنوبی، ادامه تک از جزایر و محور طلائیه به سمت نشوه و الحاق به نیروهایی که از محور زید به دشمن حمله می کردند. در نظر بود که خشکی شرق دجله از طریق هور تصرف شود تا دشمن نتواند از سمت شمال سپاه سوم را تقویت کند.
نکته قابل توجه قبل از آغاز تک، حضور گسترده نیروهای مانور قدس در مناطق عملیاتی، پس از انجام مانور در مراکز مختلف شهرستان ها بود. علاوه بر این، با توجه به مانور قدس و تهدید و اقدامات جنون آمیز دشمن و حمله موشکی به دزفول و بمباران شهرهای کرمانشاه، ایلام، رامهرمز و …، جو کلی جنگ در کشور، شکل خاصی به خود گرفته بود.
عملیات در ساعت 21:30 روز 3/12/1362 با رمز یا رسول الله آغاز شد. در مرحله اول نیروهای قرارگاه نجف با تهاجم سراسری در مناطقی همچون تنگه و شهر القرنه، جاده بصره – العماره و نیز جزایر شمالی و جنوبی مجنون استقرار یافتند. در این میان، قرارگاه کربلا که در محور زید وارد عمل شده بود، با به دست آوردن کمترین موفقیت موجب بازگشت یگان های ارتش به مواضع قبلی خود شد.
در مرحله دوم عملیات، دو تلاش اصلی در محور جزایر مجنون و طلاییه به منظور الحاق و سپس پیشروی به سمت نشوه در نظر گرفته شد؛ بنا به عللی پیشروی انجام نشد. در مقابل، دشمن به تدریج خود را بازیافته و پس از کشف اهداف عملیات و محورهای اصلی تک، تلاش اصلی خود را ابتدا روی پاکسازی حوالی جاده بصره – العماره گذارد و سپس روی طلاییه متمرکز شد.
در ادامه عملیات، پس از آن که محور زید با عدم موفقیت مواجه شد، لشکر 14 سپاه پاسداران که تحت امر قرارگاه کربلا (ارتش) بود، آزاد شده و به همراه لشکر 27 ماموریت طلاییه را به عهده گرفت. در آن شب نبردی سخت درگرفت که تا صبح به طول انجامید . در این میان، فشار دشمن همچنان ادامه داشت و با آن که محور جاده طلاییه – به طول 6 کیلومتر– در اختیار نیروهای خودی بود، لیکن وسعت کم منطقه مانور از یک سو و آتش انبوه و بسیار زیاد دشمن از سوی دیگر، امکان پیشروی الحاق با محور جزایر مجنون را ناممکن ساخته بود. به همین خاطر از ادامه عملیات در طلاییه صرف نظر شد و به این ترتیب اهداف عملیات خیبر به حفظ جزایر مجنون محدود شد.
بر همین اساس و با توجه به فشارهای دشمن، مرحله سوم عملیات به منظور تثبیت موفقیت خودی در جزایر انجام شد. دشمن که هر گونه حضور نیروهای ایرانی در هور را خطری برای جاده بصره – العماره می دانست با اجرای آتش شدید و توان پیاده وزرهی می کوشید جزایر مجنون را بازپس گیرد. این در حالی بود که نیروهای خودی خسته از چند روز جنگ، نداشتن عقبه نزدیک و نیز عدم حمایت آتش توپخانه، به مقاومت خود ادامه می دادند. متقابلاً، دشمن با تمرکز صدها قبضه توپ روی جزایر و بمباران مداوم آن ها با هواپیما و نیز در اختیار داشتن عقبه خشکی با واحدهای زرهی خود فشارهای متعدد و طاقت فرسایی را وارد می ساخت.
به رغم وضعیت یاد شده، نیروهای خودی می کوشیدند به هر صورت ممکن جزایر را حفظ نمایند. براین اساس، سپاه پاسداران با تمام استعداد خود جهت دفع تهاجم دشمن و حفظ جزایر در آن جا استقرار یافت.
نهایتاً دشمن که در مقابل خود مقاومتی غیر قابل تصور و پیش بینی مشاهده می کرد، به تدریج از بازپس گیری جزایر ناامید شد و به تحکیم مواضع پدافندی خود مبادرت ورزید.
jfrn.ir جبهه فرهنگی راویان نور
1
اطلاع_نگاشت عملیات_خیبرنتایج_عملیات عملیات خیبر که به آزاد سازی منطقه ای به وسعت 1000 کیلومتر مربع در هور، 140 کیلومتر مربع در جزایر مجنون و 40 کیلومتر مربع در طلاییه انجامید، موجب افزایش عزم بین المللی در جهت کنترل ایران و جلوگیری از شکست عراق گردید؛ به گونه ای که از تاریخ 3/12/1362 (زمان آغاز عملیات خیبر) تا تاریخ 30/7/1363 تعداد 474 طرح صلح از سوی 54 کشور مختلف جهان ارایه شد. شورای امنیت سازمان ملل نیز در تاریخ 11/3/1363 قطع نامه 552 خود را در خصوص پایان دادن به جنگ ایران و عراق تصویب نمود. این در حالی بود که هیچ یک از قطع نامه و طرح های مذکور نظر ایران را تامین نمی کرد. هم چنین، در این عملیات فرماندهان جنگ به اهمیت تاثیر تجهیزات دریایی و آبی – خاکی برای کسب نتایج مهم و حیاتی پی بردند و نیز سپاه پاسداران به یکی از ضرورت های حساس و حیاتی در تکمیل و توسعه سازمان خود آگاه گردید و آن لزوم ایجاد تقویت و توسعه یگان های دریایی برای انجام عملیات های آبی – خاکی بود. این رهیافت، قابلیت سپاه در انجام عملیات عبور از هور و رودخانه های بزرگ را توسعه داد و هسته اصلی عملیات های بدر، والفجر8، کربلا3، 4 و 5 و نیز زمینه ای برای تشکیل نیروی دریایی سپاه پاسداران گردید. تلفات و ضایعات عراق در این عملیات به شرح ذیل می باشد: کشته و زخمی شدن حدود 15000 نفر. به اسارت درآمدن 1140 نفر . انهدام 150 تانک و نفربر و 200 خودرو. به غنیمت در آمدن 10 تانک و 60 کامیون. انهدام 21 تیپ به میزان 20 تا 100 درصد.
